Đường, Nicotine và Dopamine

Không khó để ta có thể nhìn thấy dòng chữ “Nicotine là chất gây nghiện” trên các ấn phẩm liên quan tới thuốc lá và vape, sau rất nhiều năm nghiên cứu thì các nhà khoa học đã đúc kết ra được một kết luận như vậy. Thế nhưng rút cục thì tại sao nicotine lại bị gắn cho cái mác này? Đường và Nicotine có liên quan gì tới nhau?

Có rất nhiều điều để nói về vape và thứ nhiều nhất trong cái giới này chắc hẳn phải kể tới sự đa dạng trong hàng hà sa số các loại hương vị chứa đựng tròn các chai tinh dầu, chua có, mặn có, và ngọt cũng có thậm chí là rất nhiều. Về mặt khoa học, nhắc tới ngọt thì thứ mà con người ta dễ liên tưởng tới nhất có lẽ là đường, khi bạn ăn hay uống một thứ gì đó có đường thì ngay lập tức cơ thể sẽ bắt đầu tiết ra một loại hormone vô cùng đặc biệt. Loại hormone này đi liền với cảm giác dễ chịu và nó rất dễ gây nghiện, tinh dầu vape không chứa đường nhưng nó có một chất khác giúp tạo ngọt tên là sweetener để mô phỏng lại cảm giác ngọt trên các nụ vị giác ở đầu lưỡi. Đừng hiểu nhầm tôi, sweetener có thể mang lại vị ngọt nhưng nó không hề có tác dụng kích thích não bộ tiết ra loại hormone này.

1. Tại sao đồ ăn có chứa đường lại khiến cơ thể cảm thấy dễ chịu?

Từ rất rất rất lâu rồi, có khi phải cả triệu năm về trước khi loài người tối cổ còn sinh sống chủ yếu theo lối sống bầy đàn và thị tộc, cách thức kiếm ăn khi đó xoay quanh chủ yếu là hái lượm, săn bắn; việc đảm bảo năng lượng để thực hiện 2 việc trên là cực kỳ quan trọng vì nó giúp tối ưu khả năng sinh tồn và thức ăn có chứa đường trong thời điểm này được xem là sự lựa chọn hoàn hảo để tích trữ năng lượng. Đặc tính di truyền này được tồn tại và lưu giữ trong não bộ của loài người hiện đại cho tới tận ngày hôm nay, ngay từ khi sinh ra, não bộ của chúng ta đã được tích hợp sẵn cơ chế hảo ngọt và mỗi khi ăn đồ ngọt, bạn sẽ cảm thấy vô cùng dễ chịu. Nhân tố chính chịu trách nhiệm cho việc này chính là hệ thống tưởng thưởng của não bộ (mesolimbic dopamine system), mỗi khi ăn đồ có chứa đường thì chức năng này ngay lập tức được kích hoạt để tiết ra dopamine. Dopamine sau khi được tiết ra từ các tế bào thần kinh sẽ phát tín hiệu xuống cho cơ biết rằng sự kiện vừa diễn ra (ăn đồ ngọt) là một sự kiện mang tính tích cực. Ngay khi hệ thống tưởng thưởng này được kích hoạt, nó khiến cho cơ thể có cảm giác ham muốn lặp lại thêm hành đồng đó một lần nữa. Có thể bạn chưa biết, dopamine còn được gọi với cái tên khác là hormone hạnh phúc, đây cũng chính là hormone được tiết ra khi chơi game, have sex hay sử dụng chất kích thích, bia rượu…

2. Dopamine có quan hệ như nào với nicotine?

Giống với việc tiêu thụ đường, nicotine cũng có khả năng gia tăng nồng độ dopamine trong cơ thể ngay khi được hấp thu vào máu và cả 2 chất này đều tạo ra một hiện tượng cực kỳ nguy hiểm về lâu dài cho cơ thể đó là “sự tỉnh táo giả trong ngắn hạn”. Khi bạn ăn 1 cái bánh ngọt vào lúc đói, bạn sẽ cảm thấy dễ chịu và tràn đầy năng lượng nhưng thực tế thì đây chỉ là ảo giác do não bộ bị đánh lừa và sử dụng nicotine cũng gây ra trạng thái tương tự, điều cần lưu ý ở đây là cảm giác này biến mất rất nhanh. Và vì nó biến mất nhanh quá nên dễ sinh ra tình trạng lạm dụng và điều đáng buồn là càng lạm dụng thì cái cảm giác này càng biến mất nhanh hơn. Người nghiện đồ ngọt bây giờ đã trở thành người béo phì và người nghiện nicotine thì bắt đầu phát sinh các loại bệnh về đường hô hấp và rất nhiều các loại bệnh lý khác. Tuy nhiên khác với thuốc lá điều truyền thống (TLTT), thuốc lá điện tử (TLĐT) hay còn gọi là vape chưa được nghiên cứu đủ nhiều để có thể biết được liệu nó có gây ra bất kỳ bệnh lý nào về phổi hay những loại bệnh lý khác không, còn quá sớm để có thể khẳng định nhưng có một điều mà tôi tin chắc rằng việc lạm dụng nicotine trên TLĐT đang ngày càng trở nên nguy hiểm hơn bao giờ hết.

3. Lạm dụng nicotine trên TLĐT nguy hiểm như nào?

Một điếu TLTT trung bình có chứa khoảng 10-12mg nicotine nhưng lượng nicotine chứa trong TLTT không hề được hấp thu 100% vào cơ thể mà rơi vãi rất nhiều do quá trình đốt cháy, chỉ có khoảng 1.2-1.8mg (~20%) nicotine được dung nạp vào cơ thể trong mỗi điếu thuốc lá, tức là ~22-36mg cho mỗi bao. Thế nhưng đây đã là chuyện của quá khứ rồi.

Quay lại với hiện tại, việc sở hữu một chai tinh dầu 30-50mg là cực kỳ dễ dàng và vì nó dễ quá nên nhiều người trong chúng ta nghĩ rằng nó đơn giản không có vấn đề gì, đây là một suy nghĩ cực kỳ nguy hiểm và sai lầm.

• Sai lầm thứ nhất, cách dung nạp nicotine ở TLĐT khác hoàn toàn TLTT, thay vì phải đốt cháy thì TLĐT sử dụng nhiệt để hoá hơi tinh dầu và 100% lượng nicotine bạn hút đều được dung nạp vào cơ thể, tức là nồng độ nicotine được cơ thể hấp thụ cao gấp ~5 lần so với TLTT tại cùng 1 mức nicotine.
• Sai lầm thứ hai, hàm lượng nicotine ghi trên một chai tinh dầu vape được tính theo ml (milliliter), nếu một chai juice ghi 5% hay 50MG tức là 1ml có chứa 50MG nicotine chứ không phải cả chai juice chứa ngần đó. Quy cách đóng chai của dòng salt nic là 30ml*50mg=1500mg, đây là lượng nicotine tương đương với việc sử dụng hết ~40-70 bao thuốc lá. Một con số cực kỳ đáng để chúng ta phải suy nghĩ đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay khi người dùng vape đang có xu hướng trẻ hoá rất nhanh.

4. Yêu bản thân cũng là một loại cảm xúc tích cực

Ngoài việc khiến não bộ tiết ra nhiều dopamine hơn bình thường, nicotine còn kích thích tuyến thượng thận giải phóng một lượng lớn adrenaline khiến tim đập nhanh hơn, máu lưu thông nhanh hơn và hơi thở bắt đầu trở nên có phần gấp gáp. Adrenaline là một loại hormone thường chỉ được tiết ra khi cơ thể cảm nhận được sự nguy hiểm của môi trường xung quanh hoặc khi bạn bị rơi vào trạng thái lo lắng. Đây cũng là một trong những tác nhân gây ra “sự tỉnh táo giả trong ngắn hạn". Bất kỳ thứ gì nếu lạm dụng cũng đều không tốt, chúng ta nên nhìn nhận thẳng vào sự thật này để có phương án sử dụng một cách hợp lý nhất.

Ăn nhiều đồ ngọt thì béo phì nhưng ăn ít thì lại ngon và giúp điều hoà cảm xúc; nicotine cũng thế, lạm dụng thì cơ thể sẽ bị lệ thuộc còn sử dụng ở mức độ cho phép thì tỉnh táo, tinh thần thoải mái. Đây không phải là một bài viết giới thiệu sản phẩm hay mua bán, thông qua bài viết này The Vapist muốn gửi gắm tới bạn những thông tin quan trọng mà bạn có lẽ đã bỏ lỡ do phải đua theo nhịp sống hối hả ngoài kia.

Nếu được, hãy đảm bảo bạn sử dụng vape với một liều lượng nicotine ở mức độ vừa đủ, đủ để tỉnh táo và cũng đủ để không khiến cơ thể rơi vào trạng thái lệ thuộc. Hẹn gặp lại bạn vào những bài viết tiếp theo tại website The Vapist.

Stay safe, vape on!